X-gebonden Agammaglobulinemie (XLA)

X-gebonden Agammaglobulinemie (afgekort XLA) is een van de eerste aangeboren afweerstoornissen die werden ontdekt. Mensen met XLA hebben vaak infecties, doordat hun lichaam geen plasmacellen aanmaakt en daarmee geen immunoglobulinen. XLA is erfelijk en komt alleen voor bij jongens en mannen.

Wat is XLA?

XLA is een erfelijke aandoening waarbij er een mutatie zit in het gen dat zorgt voor een normale ontwikkeling van de B-cellen. Dit gen is gelegen op het X-chromosoom, vandaar de naam X-Gebonden Agammaglobulinemie.

De normale ontwikkeling van plasmacellen is een stapsgewijs proces dat begint met cellen genaamd stamcellen die worden gevormd in het beenmerg. Stamcellen kunnen zich in 4 stappen tot immunoglobuline producerende plasmacellen ontwikkelen:

  1. pro B-cel
  2. pre B-cel
  3. B-cel
  4. plasmacel


De mutatie bij XLA voorkomt dat de B-cellen kunnen uitgroeien tot plasmacellen. Zonder deze plasmacellen hebben mensen met XLA een ernstig tekort aan immunoglobulinen.

XLA werd als één van de eerste Primaire Immuundeficiënties ontdekt en wordt ook wel Bruton's agammaglobulinemie genoemd, naar de man die het ontdekt heeft.

Hoe ontstaat XLA?

XLA is een erfelijke ziekte. Het wordt doorgegeven in een familie als een X-gebonden recessieve aandoening. Aangezien XLA een X-gebonden aandoening is, worden alleen jongens getroffen. Omdat nu het betreffende gen bekend is kunnen ook vrouwelijke familieleden van mensen XLA getest worden om te zien of zij de mutatie ook hebben.

Klachten en symptomen

Mensen met XLA hebben vaak infecties van de oren, sinussen, luchtwegen en de longen.

Daarnaast kunnen zich infecties in de bloedbaan of inwendige organen ontwikkelen. Maag-darm infecties, vooral met de Giardia parasiet, kunnen ook een probleem zijn. Soms hebben mensen met XLA problemen met huidinfecties.

Lichamelijk onderzoek toont bij de meeste patiënten met XLA zeer kleine amandelen en lymfeklieren (klieren van de nek). Dit komt doordat de meeste massa van de amandelen en lymfklieren uit B-cellen bestaat. Omdat mensen met XLA geen B-cellen hebben, zijn deze weefsel dus ook kleiner.

Diagnose

XLA kan worden vastgesteld in drie stappen:

Een screening op XLA start met een bloedonderzoek waarbij gekeken wordt naar de hoeveelheid immunoglobulinen (IgG, IgM en IgA) in het bloed; bij de meeste mensen met XLA zijn deze immunoglobulinen namelijk afwezig zijn of slechts in kleine hoeveelheden aanwezig.

Wanneer uit het eerste bloedonderzoek het vermoeden ontstaat dat een persoon XLA heeft, dan zal een aanvullende bloedtest de hoeveelheid B-cellen onderzoeken. Deze immuuncellen worden niet geproduceerd bij XLA en een laag aantal B-cellen in het bloed is de meest betrouwbare indicator van XLA.

De diagnose kan worden bevestigd door een test die de afwezigheid vaststelt van een eiwit genaamd Bruton's tyrosinekinase (BTK), dat geassocieerd is met XLA, of door de detectie van een afwijking in het BTK gen.

  • Wat is XLA?
  • Hoe ontstaat XLA?
  • Klachten en symptomen
  • Diagnose

Referentie

  1. Immune Deficiency Foundation (IDF). Patient & Family Handbook. 6th Edition. Towson, USA: Immune Deficiency Foundation; 2019.